Projekty artystyczne

Kafka – przełamywanie granic

Międzynarodowy projekt artystyczny „Kafka – przełamywanie granic” powstał w następstwie „Ślōnskiego Kafki”. Tym razem prof. Zbigniew Bajek do interpretacji myśli Kafki zaprosił przede wszystkim artystów-pedagogów prawie wszystkich uczelni artystycznych z Polski oraz partnerów zagranicznych. Powstała kolejna kolekcja autorskich interpretacji mini-tekstów Franza Kafki, licząca ponad 130 czarno-białych prac wykonanych różnymi narzędziami.
Prof. Bajek pisał w albumie dokumentującym dorobek projektu: „„Kafka – przełamywanie granic” spotyka młodych i dojrzałych, doświadczonych i tych, którzy w dorosłość wstępują; spotyka osoby z różnych obszarów kulturowych… To wyznacza granice. Jeżeli istnieją, namawiam do ich przekraczania (moje pokolenie pokonywało Rubikon pomiędzy komunizmem a demokracją; dzisiejsi studenci znają realia Polski wolnej, co nie znaczy, że nic nie staje na ich drodze). Dlaczego Kafka patronuje takiemu przedsięwzięciu? Jego teksty (krótkie aforyzmy) traktuję jako uniwersalne przesłania, istotne dla każdego człowieka. Pomimo, że odwołują się do Boga, nie wskazują konkretnego; pomimo że mówią o raju, nie lokują rajskiego ogrodu w ściśle określonym miejscu i czasie historycznym; nie wskazują konkretnego kodeksu, według którego definiowane są dobro i zło. Wielokrotnie wspominałem o znaczeniu twórczości F. Kafki, która od dziesiątków lat inspiruje literatów, muzyków ale także ludzi teatru, filmu; ma też wyjątkowy wpływ na działania artystyczne osób zajmujących się sztukami wizualnymi”.
Henryk Waniek w eseju „Kafka – trzeci proces” pisał: „(…) w prozie Kafki istnieją nieprzebrane zasoby postaci, sytuacji i przyczynków, gotowych do transpozycji na język obrazu”. Rysunki, grafiki, obrazy, formy przestrzenne przygotowane przez uczestników projektu potwierdzają to w pełni. I nie jest to świat jednowymiarowy.
Co prawda, postrzeganie dzieła Kafki jedynie w ciemnych barwach jest dość powszechne, bo jak pisze wspomniany wcześniej Henryk Waniek: „Kafka był przedstawiany jako geniusz mroku i rozpaczy, oskarżyciel bezdusznego społeczeństwa (…)”. Ale ten sam autor jest gotowy „(…) przyznać Kafce miano jednego z patriarchów specyficznego humoru. Choćby takiego, od którego ciarki przebiegają po skórze”.

Ślōnski Kafka

Międzynarodowy projekt artystyczny „Ślōnski Kafka” wyłonił się z wcześniejszego, zatytułowanego „Topo/s/grafia Wolności”, dla którego punktem odniesienia był Śląsk. Przyczynkiem do jego pojawienia się, było unikatowe tłumaczenie aforyzmów Franza Kafki na język śląski, dokonane przez Jerzego Ciurloka specjalnie na potrzeby wspomnianego projektu. Prof. Zbigniew Bajek, autor wymienionych projektów, zaprosił do interpretowania sentencji Kafki ze zbioru „Rozważania o grzechu, cierpieniu, nadziei i słusznej drodze” („Rozwŏga nad  grzychym, ciyrpiyniym, nadziejōm i prawōm drōgōm”) 140 studentów i doktorantów 7 uczelni artystycznych z Polski, Niemiec i Republiki Czeskiej.
Sięgając po język śląski (wielu twierdzi, że to tylko gwara) pomysłodawca „Ślōnskiego Kafki” zwracał szczególną uwagę na to, że naszą tożsamość definiuje wiele czynników, w tym to, jak mówimy. Piękno „śląskiego” wyrasta z łączenia wielu kultur w jeden, żywy i otwarty organizm. To, że ten język ginie – w myśl poprawności kulturowej – nadawał całemu zdarzeniu dodatkowego wymiaru.
„Nie zamieszkuje się w kraju, mieszka się w języku” pisał Emil Cioran.
Każdy z uczestników projektu „Ślōnski Kafka” interpretował jeden z aforyzmów ze wspomnianego zbioru. Wszystkie miniatury w nim zawarte znalazły swój plastyczny ekwiwalent.
W przedsięwzięciu udział wzieli studenci i doktoranci z wymienionych poniżej uczelni, wyłonieni poprzez koordynatorów:

• Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – koordynator prof. Zbigniew Bajek
• Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach – koordynatorki prof. Ewa Zawadzka oraz dr Judyta Bernaś
• Akademia Jana Długosza w Częstochowie – koordynator dr hab. Zdzisław Wiatr
• Instytut Sztuki, Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie – koordynatorzy prof. Elżbieta Kuraj i prof. Witold Jacykow
• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Sztuki – koordynatorzy dr hab. Marek Olszyński, prof. UR oraz dr Magdalena Uchman
• Wydział Sztuki Uniwersytetu Ostrawskiego – koordynatorzy prof. Zbyněk Janáček oraz dr hab. Marek Sibinský
• Alanus Hochschule für Kunst und Gesellschaft, Alfter koło Bonn – koordynatorka prof. Ulrika Eller-Rüter